İzmir’in Buca ilçesinde yer alan Forbes Köşkü, yalnızca mimarisiyle değil, barındırdığı ilginç hikayeleriyle de dikkat çekiyor. Beşonsekiz Treni kitabının yazarı Tayfur Göçmenoğlu, köşkün bilinmeyen tarihine ışık tutuyor.
İzmir’in tarihine tanıklık eden Forbes Köşkü, sadece görkemli mimarisiyle değil, barındırdığı sırlarla da dikkat çekiyor. 1908 yılında İngiliz Forbes Ailesi tarafından inşa edilen bu köşk, zamanla yalnızca bir aile evi olmaktan çıkarak, birçok önemli olayın geçtiği bir merkez haline gelmiştir. Buca’nın simgesi haline gelen bu yapı, geçmişte şehrin kültürel ve sosyal dokusuna önemli katkılarda bulunmuştur.
Bugün kaderine terk edilmiş bir halde olan Forbes Köşkü, hala tarihin sessiz tanığı olarak ayakta duruyor. Ancak köşkün barındırdığı hikayeler ve onunla özdeşleşen Forbes Ailesi’nin etkileyici geçmişi, yeniden gün yüzüne çıkmayı bekliyor. İşte gazeteci ve yazar Tayfur Göçmen ile yaptığımız röportajda, bu tarihi yapının bilinmeyen hikayelerini ve dikkat çeken detaylarını keşfetme fırsatı bulduk. Bu değerli sanatçının yaptığı araştırmalar sonucunda Forbes Köşkü’nün bilinmeyen hikayelerini kendisinden dinleyelim…

Köşk’ün tarihindeki en ilginç olay nedir sizce?

Bence köşkün tarihindeki en ilginç olay, 1908 yılında inşa edildikten kısa bir süre sonra sahibinin metresi ve hizmetçisi tarafından kasıtlı olarak yakılmasıdır. Bu yangında büyük hasar gören köşk, 1910 yılında onarılmış ve eski ihtişamına yeniden kavuşmuştur.

Atatürk’ün köşkü ziyaret ettiği doğru mu bununla ilgili kesinlikler var mı?

Atatürk, ilk İzmir ziyaretini 2 Ocak 1924’te yapmıştır. Başyaveri Salih Bey’in 31 Ocak 1924’te tuttuğu notlara göre, bu ziyaretin amacı dinlenmekti. Atatürk, Forbes Ailesinin 1922’den sonra köşkü devrettiği Whittal Ailesi’nin de yaşadığı Forbes Köşkü’nde ağırlanmış, bu süreçte Whittall Ailesi geçici olarak köşkten ayrılmıştır. Gece ilerledikçe, Atatürk köşkte görevli bahçıvanın hareketlerinden şüphelenmiş ve bu konuda Başyaveri Salih Bey’i uyararak gerekli önlemlerin alınmasını istemiştir. Salih Bozok, Gazi’nin güvenliğini sağlamak amacıyla iki askeri görevlendirmiş, ardından birlikte geldikleri Latife Hanım’a ait Göztepe’deki köşke giderek durumu anlatmıştır. Atatürk, geceyi bu köşkte geçirme istediğini belirtmiştir. Sonrasında, Ankara’dan birlikte geldikleri Dr. Neşet Ömer Bey ile birlikte Forbes Köşkü’nden ayrılarak, Latife Hanım’ın ailesine ait köşke yerleşmiştir.

Köşk’ün bugünkü bu durumundan rahatsız oluyor musunuz? Bu köşkü bir müze ya da farklı bir şekilde kullanılması hakkında ne düşünürdünüz?

Forbes Köşkü, yalnızca Buca’nın değil, İzmir’in en güzel köşküdür ve şu anda sahiplenilmemiş bir tablo sunmaktadır. Konutlar, içinde insan olmadığı takdirde hızla yıpranır. Ancak Forbes Köşkü, 1952 yılında Agnes Whittal’dan satın alındıktan sonra kamulaştırılmış ve Buca SSK Hastanesinin sanatoryum hizmeti veren ek binası olarak kullanılmaya başlanmıştır. Daha sonra lojman olarak hizmet vermiş ve bakımlı bir bina olarak kalmıştır. Son 30 yıldır ise köşk, bir bakanlıktan diğerine devredilerek adeta kaderine terk edilmiştir. İki yıl önce köşk, madde bağımlıları tarafından yağmalanıp tahrip edilmiştir. Ancak son sahibi olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, köşkü koruma altına almıştır. Köşkün bu hali, bütün Bucalıları derinden üzmektedir.

Kitabınızda Forbes Ailesi veya Forbes Köşkü hakkında bilgiler var mı?

İngiliz Forbes Ailesi, meyankökü üretimi yaparak bu ürünü, Amerika’ya Coca Cola firmasına göndermiş, bu yolla çok para kazanmıştır. Coca Cola firması, Güney Amerika’da tröstlerin eline geçen meyankökü ticaretinden sonra Forbes Ailesi tarafından desteklenmiş ve uzun yıllar bu ünlü içecekte bu ailenin ürettiği meyan kökü kullanılmıştır.
1872 yılında Buca- Paradiso (Şirinyer) arasında döşenen demiryolu hattının, Forbes’in önünden geçen bölümünün köşke yaklaştırılarak yapımda bir ayrıcalık sunulduğu iddiası da gerçek çıkmamıştır.
 

Forbes köşkünün konumunun seçimi hakkında bir özellik var mıdır?

David Forbes, o dönemlerde görkemli ve yukarıdan bakan tüm İzmiri gören bir köşk yaptırmak istemişti. O yüzden Bucadaki bu tepelik araziyi tercih etmiştir. Bazı söylemlere göre Forbes ailesinin kızının verem olduğu söylenmektedir. Güneş ışınları verem hastalığına iyi gelen bir faktör olduğu bilindiği için bu konumda güneş alan bir köşk yaptırdığı söylenmiştir. Bu konuma tren raylarını köşkün yanına kadar getirildiği söylenmiştir. Bunun nedeni ise yine verem hastası kızını hastaneye kolayca taşıyabilmek olarak bilinir.

İzmir bucadaki Forbes caddesi ismini Forbes ailesinden mi almaktadır?

Bucanın işlek ve bilinen caddesi olan Forbes caddesi ismi Forbes ailesine dayanmaktadır. Onların soyadlarına anı olarak bırakılan bir cadde ismidir.
Sayın Yazar Tayfur Göçmenoğlu ile yaptığımız bu görüşme ile birçok bilgi elde ettik.
SOY AĞACI
Başka kaynaklardan bulduğumuz soy ağacıyla bu aileyi derinlemesine incelemiş olduk.

Soy Ağacına göre William Forbes 1790 yılında İskoçya’da doğmuş. Eşi Isabel Barclay 1793 te İskoçya’da doğmuştur. Bu çiftin 5 çocuğu vardır. Çocuklarından biri olan Andrew Forbes 1818’ de doğmuştur. Eşi Magdlene Wıllocks ise 1847’ de doğmuştur. Andrew Forbes ve Magdlene Wıllocks çiftinin bir çocuğu olmuştur. Çocuklarının ismi David Forbes’tur. David Forbes 1868’de doğmuştur. 1868’de doğan Sarah Elizabeth Robinson ile evlenmiştir. Köşkü yaptıran kişi David Forbes olduğu için anlatımımızdaki esas kişi de odur.
William Forbes’la başlayan bu hikaye 1790 a kadar dayanmaktadır.İzmirin köklü tarihini taşıyan bu köşkün ne kadar değerli olduğunu bu verilerle anlayabilmekteyiz.
Asrın Zeynep SAİT