Zonguldak ilimiz Kdz. Ereğli İlçesinde faaliyet gösteren Ereğli Demir Çelik Fabrikaları (ERDEMİR)’in özel endüstri bölgesi ilan edileceği iddiası son zamanlarda kamuoyunda büyük yankı uyandırmıştır. Önceki yıllarda da benzer iddialar ortaya atılmış ancak vatandaşların tepkisi ile ertelenmiştir.
28 Ağustos 2023 tarihinde kamuoyuna yansıyan iddialardan anlaşılacağı üzere adı geçen alanın OYAK iştiraki olan Ereğli Demir Çelik Fabrikalarının Özel Endüstri Bölgesi ilan edileceği, bu hususta son aşamaya gelindiği ifade olunmaktadır. İddiaların doğruluğu halinde, ilgili kuruluş, merkezi hükümetin ilgili bakanlıkları aracılığıyla gereken koşulları sağlayacak ve yerelde hizmet veren belediyeler bu anlamda yok sayılacaktır. Belediyelerin yöresinde kurulacak bir yatırıma vereceği hizmetler ve karşılığında bütçesine sağlayacağı gelirler de bu yöntemle elinden alınmış olacaktır. Erdemir arazisi içerisinde lojman binaları, parklar, hayvan pazarı, futbol sahaları gibi Kdz. Ereğli halkının faydası bulunan alanlar da bulunmaktadır. Özel Endüstri Alanı kapsamına alındığında bu alanların ilçemizle bağlantısı kopacaktır. Bu iddia doğruysa ilçemiz açısından kayıplara yol açacaktır.
Bahse konu alan iddia edildiği gibi Özel Endüstri Bölgesi ilan edilirse adı geçen şirkete yani OYAK iştiraki olan Ereğli Demir Çelik Fabrikalarına bu adı geçen parsellerin 1.130.000 m2 lik alanın bedelsiz devri söz konusu olacaktır. Bu durum kamu zararına yol açacaktır. Bu zarar nasıl giderilecek? Bu planlama nasıl yapıldı? Şu an için hiçbir somut bir bilgi bulunmamaktadır. Biz, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih KACIR’ın yanıtlaması istemiyle Kdz. Ereğli’de OYAK iştirakinde bulunan Ereğli Demir Çelik Fabrikaları’nın Özel Endüstri Bölgesi kapsamına alınacağı iddiası hakkında bir soru önergesiyle konuyu meclis gündemine de taşıdık. Henüz Sayın Bakan’dan önergemize verilmiş bir cevap bulunmamaktadır.
Ülkenin bir çok bölgesinde bilindik tüzel kişiler tarafından “özel endüstri alanı” talebi gündeme geliyor ve ardından bir Cumhurbaşkanı kararı doğrultusunda hiçbir işlemde görülmemiş bir hız ile bölge özel endüstri alanı ilan edilmektedir. Sanayileşmeye ve üretime ciddi katkıları bulunan, yatırımcı çeken bir uygulama olduğu iddia edilmektedir ancak içeriğine bakıldığı zaman çok da iyi niyetli bir yaklaşım olmadığı görülmektedir. Özel endüstri bölgesi olarak ilan edilen alanlarda başvuru sahibinin mülkiyetinde olanlar dışında özel mülkiyete konu araziler bulunması hâlinde, bu arazilerin Bakanlıkça kamulaştırılmasının ardından Hazine adına tescili yapılabilmektedir.
Mülkiyetin devri, satışı da gündeme gelebilmektedir. Endüstri bölgelerinde yatırımcıların 49 yıl kiralama +49 yıl uzatma hakkı tanınmışken, bunun üzerine ayrıca isterlerse yatırım yaptıkları araziyi rayiç bedel üzerinden satın alabilmelerinin önü açılmaktadır. Bu bir ihtiyaçtan değil, kanun gerekçesinde belirtildiği gibi yatırımcıları talepleri üzerine getirilmiş bir maddedir. Burada belirli sermaye gruplarının talebi üzerine bu satış maddesinin ortaya konduğu anlaşılmaktadır. Yani neredeyse 100 yıl gibi süreyle ve cüzi bir kirayla yatırım yapacağı yerin tapusunun verilmesinin şart koşulması art niyetsiz bir yaklaşım değildir. Ülkeyi parsel parsel satan zihniyetin amacına hizmet ettiğini düşünüyoruz.
Tüm bunlar yapılırken, kanun maddesinde her ne kadar yerel yönetimlerden de görüş alınacağı düzenlenmişse de yerel yönetimlerin görüşünün bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Dolayısıyla yerel yönetimleri yok sayan bir durum ortaya çıkmaktadır.
Endüstri bölgeleri için biz bir takım düzenlemelerin yapılması ve yerel yönetimleri de içine alan bir iş birliği içinde olunması gerekliliğini ortaya koymak istiyoruz. Zonguldak ilimizi baz alarak konuşursak, Erdemir’in Kdz. Ereğli başta olmak üzere tüm Zonguldak için ekonomik olarak bir dinamik olduğu herkesçe aşikardır. Erdemir’in özel endüstri bölgesi olması halinde, ne Kdz. Ereğli belediyesi ne de Zonguldak ile bir bağı bağlantısı kalmayacaktır. Yerel yönetimle bağlantının kurulmamasının ciddi bir kayıp yaratacağını dile getiriyoruz. Hali hazırda Kdz. Ereğli Belediyesi’nin Erdemir’den almakta elde ettiği bir gelir de var ki bu gelir yerel yönetim için ciddi bir miktardadır. Dolayısıyla, özel endüstri bölgesi ilan edildiği takdirde de bir şekilde bu gelirin sağlanması gerekmektedir. Bu ancak yerel
yönetimlerin de endüstri bölgelerinde söz sahibi olmasını sağlamakla mümkün olacaktır. Zonguldak Filyos Vadisindeki proje yatırımı örneğinde yaşandığı gibi planlama ilkelerine aykırı olarak gübre ve hurda eritme fabrikası kurulması yöre halkı tarafından ve ciddi itirazlara neden olarak mahkeme süreçlerine taşınmıştır. Dolayısıyla, sanayi veya endüstri bölgeleri kurulması planlanırken, bütün yetkinin merkezi idarelerde olması, tek başına bu uygulamayı onaylaması doğru bir yöntem değildir. Merkezî iktidar planlama yapabilir, önerebilir, ancak bunun mutlaka yereldeki belediye meclisleri tarafından tartışılması, yerel inisiyatiflerin görüşlerinin alınarak sürece sunacakları katkılar sonucunda hayata geçirilmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.
Önerilerimiz :
- Bölge için gerekli olan temizlik, elektrik, içme ve kullanma suyu, arıtma, doğal gaz, akaryakıt, ısıtma ve havalandırma, dağıtım şebekeleri, kanalizasyon, bölge içi yollar, ses ve veri iletişimi, bilişim hizmetleri ve benzeri hizmetlerin sağlanması ve kesintisiz olarak sürmesi için gerekli harcamaları yapmak ve ilgili mevzuat çerçevesinde önlemleri almak yönetici ve işletici tüzel kişiliğin sorumluluğundadır. Bu hizmetler, yerel yönetimlerden, belirlenecek bedel üzerinden yapılacak bir hizmet alım sözleşmesi ile alınabilir.
- Endüstri bölgesi yöneticisi veya işleticisi olan tüzel kişiliğin; (bölge içerisinde atık su, temizlik, güvenlik işlerini; alt yapıları, ortak alanları ve tesisleri işletmesi, bakım onarım işlerini yürütmesi vb. verdiği hizmetlerin karşılığı aidat toplaması, düzen ve tertibatı sağlaması için) bağlayıcı düzenleme bulunmamaktadır. (Yönerge, Yönetim Planı vb.) Bu işlerin yapabilmesi için yerel yönetimlerle koordineli çalışılabilir.
- Yerel yönetimle koordinasyon halinde altyapı, hafriyat ve çevre düzenlemesi konularında bölge yönetimine yetki devri yapılabilir. Endüstri Bölgelerini de altyapıları işletme, elektrik, doğalgaz vb. dağıtım ve satış yapabilme yetkilerinin verilmesi için düzenleme yapılabilir. Ayrıca Endüstri Bölgelerindeki destek, muafiyet ve teşviklerin (özellikle vergi ve harçların) açıklayıcı şekilde düzenlemesinin işleyişte kolaylık sağlayacağı da ifade edilmektedir.
- Özel endüstri bölge sınırları dışındaki altyapı bağlantıları ile ilgili iş ve işlemlerin Bakanlığın ve ilgili yerel yönetimin koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarca yerine getirilmesine ilişkin düzenleme yapılabilir.
- Endüstri Bölgelerindeki, OSB’lerdeki Sanayi ve Teknoloji Kooperatiflerinin de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlanması, Anonim şirketleşmenin zorunlu olması durumlarında kooperatiflerin kazanılmış haklarının korunmasını, bu bölgelerde faaliyet gösteren kooperatif temsilcilerince ifade edilmektedir.
- Zonguldak’ın kalkınmasına büyük faydası olan Erdemir’in hem şehre bağlılık hem de bir iyi niyet göstergesi olarak şehir içindeki varlıklarını yerel yönetime devretmesi gündeme getirilebilir.
- Özel Endüstri Bölgesi ilan edilmesi halinde, yerel yönetimin mahrum kalacağı gelire denk düşecek şekilde, Erdemir’in her yıl elde ettiği kardan yerel yönetime pay verilmesi düşünülebilir.
