Fabrikalar, şantiyeler, şirketler iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili kurallara uymasına rağmen ev temizliği, yaşlı ve çocuk bakımı gibi işlerde çalışanlar için yeterli önlemler alınmıyor. Ancak yüksekten düşme, yanık, zehirlenme, elektrik çarpması, yaralanma gibi birçok kaza olasılığıyla evler de en az şantiyeler ve fabrikalar kadar riskli.
‘Önlemler yetersiz’
Evde çalışanların iş güvenliği ve sağlığı hakkında bilgi veren İş Sağlığı ve İş Güvenliği Uzmanı, TÜGİAD Genel Başkan Yardımcısı Şebnem Akman Balta “Fabrikalar, şantiyeler, şirketler iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili kurallara uyuyor, çeşitli denetimler yapılıyor. Ancak evde çocuk, hasta ve engelli bakımı, temizlik, yemek, ütü yapma, çamaşır yıkama, bahçe bakımı gibi işlerde çalışanlar için bu önlemler yetersiz. Fakat evlerde de yüksekten düşme, yanık, zehirlenme, elektrik çarpması, yaralanma gibi birçok kazayla karşılaşılabilir. O nedenle önlemlerin alınması gerekiyor” dedi.
‘Tazminat öderler’
Kanuna göre alınması gereken önlemlere dikkat çeken Balta, “Kanuna göre evde çalışan kişilerin iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemin alınması gerekiyor. Araç ve gereçlerin eksiksiz olması gerektiği gibi çalışanların da iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uyma yükümlülüğü bulunuyor. Öte yandan ev olduğu için işverenlerin işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdamı zorunluluğu bulunmuyor. İşveren, gerekli önlemleri almaması nedeniyle iş kazası yaşanırsa işverene işçiye karşı maddi ve manevi tazminat ödeme sorumluluğu düşmektedir. Tedavi giderleri, kazanç kaybı, çalışma gücünün azalması veya kaybolmasından kaynaklanan zararların ödenmesinin yanı sıra işçi vefat ederse cenaze giderleri, Destekten Yoksun Kalma Tazminatı gibi birçok sonucu olacaktır” diye konuştu.
10 gün kuralı var
Ev hizmetlerinde çalışanlar için 10 gün kuralı bulunduğunu kaydeden Balta, “Evde 9 gün çalışan işçinin çalışma konumu ile 10 gün ve üzerinde çalışan işçinin çalışma konumu aynı olmayacaktır. Kanuna göre 10 gün ve altında işçi çalıştıran kişiler işveren olarak sayılmamakta. İşveren sayılmamanın en önemli sonucu iş kazası ve meslek hastalığı olaylarında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yaptığı harcamaları bu kişilere rücu hakkının olmamasıdır. Bir fabrikada işçi olarak çalışan kişi, işe girdiği gün iş kazası geçirdiğinde Kurum kendisine gerekli sigorta yardımlarını yapmakla yükümlü iken ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanların iş kazası meydana gelmeden en az on gün önce tescil edilmiş olması şart olarak düzenlenmiştir” ifadelerini kullandı.
Cinsel taciz kâbusu
Evlerde çalışan kadınların kâbusu cinsel taciz. Balta, çalışanın cinsel tacize uğraması durumunda ise işçinin hakları hakkında şunları söyledi: “Cinsel tacize uğrayan işçinin işten ayrılması her halükarda İş Kanunu madde 24/2 ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılıktan ötürü haklı nedenle fesih yoludur. Yani burada süreli fesih olan geçerli neden değil haklı neden hali söz konusudur. Ayrıca Türk Ceza Kanunu’na göre bir kimseyi cinsel amaçlı olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası veya adli para cezası verilir. Suçun aynı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan faydalanmak suretiyle işlenmesi halinde ceza yarı oranında artırılır. Ayrıca taciz eylemi nedeniyle mağdur olan kişi işi bırakmak zorunda kalmışsa verilecek ceza 1 yıldan az olamaz.”
Bunlara dikkat!
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Uzmanı, TÜGİAD Genel Başkan Yardımcısı Şebnem Akman Balta, evde alınması gereken önlemleri şu şekilde sıraladı:
- Eve yangın, doğalgaz alarmı, duman dedektörü taktırın. Evde mutlaka yangın söndürücü bulundurulmalı.
- Ağır kimyasal içeren, zehirlenmelere yol açacak ürünler yerine doğal alternatifleri kullanılmalı. Eğer kullanmak zorundaysanız maske takın ve evi havalandırın. İki kimyasalı asla karıştırmayın.
- Elektrik çarpmaları için priz kapakları kullanın.
- Eviniz küçükse daha az mobilya tercih ederek kazaların önüne geçebilirsiniz.
- Sivri mobilyalara koruyucu kenar takın.
- Yaşlılar için duşakabin ve küvet içlerine tutunma barı monte edilebilir. 
- Kullanılmayan elektronik aletlerin fişlerini çekmelisiniz. 
- Eskiyen kabloları ve kabloları görünen prizleri yenilemelisiniz.  
- Bıçakları ve kesici, delici aletleri güvenli noktalarda saklamalısınız.
- Silahınız varsa evdekilerin kolayla ulaşamayacağı bir yerde muhafaza etmelisiniz içinde mermi bulundurmamalısınız.
- Zemin için kayma ve düşmeleri önleyen, altı kaymaz madde ile kaplı kilimler tercih edebilirsiniz.
- Pişirme esnasında kullandığınız tavanın kulpunun, içe dönük olmasına dikkat edin. 
- Dolapları duvara sabitleyin.